W sercu Krakowa trwa wyjątkowa okazja do spotkania z twórczością Józefa Chełmońskiego, artysty, którego obrazy oddychają polskim krajobrazem i codziennością. Chełmoński w Krakowie to nie tylko ekspozycja dzieł, ale podróż przez epokę, w której natura i ludzka egzystencja łączyły się w harmonijną całość, przyciągając miłośników sztuki z całego kraju. Ta monograficzna prezentacja, wieńcząca serię wystaw, obiecuje głębokie zanurzenie w świat pejzaży i scen rodzajowych, które wciąż inspirują i budzą emocje po ponad stu latach
Seria wystaw monograficznych Józefa Chełmońskiego
Projekt trzech wielkich ekspozycji poświęconych Józefowi Chełmońskiemu rozpoczął się w Warszawie, gdzie w Muzeum Narodowym zaprezentowano bogaty zbiór dzieł, przyciągając ponad sto pięćdziesiąt tysięcy widzów i bijąc rekordy frekwencji. Ta początkowa odsłona skupiała się na chronologicznym układzie twórczości, podkreślając ewolucję stylu artysty od wczesnych szkiców po dojrzałe kompozycje olejne, co pozwoliło zrozumieć, jak osobiste doświadczenia wpływały na jego malarstwo.
Po sukcesie w stolicy, wystawa przeniosła się do Poznania, gdzie w Muzeum Narodowym zgromadzono sto dwadzieścia dwa obrazy olejne oraz czternaście akwarel i rysunków, eksponując motywy przyrody i wiejskiego życia w kontekście regionalnych tradycji. Każda z tych lokalizacji dodawała unikalny wymiar, adaptując przestrzeń do specyfiki zbiorów, a krakowska edycja zamyka ten tryptyk, integrując elementy z poprzednich, by stworzyć najbardziej kompleksową narrację.
W Krakowie ekspozycja nabiera szczególnego znaczenia, bo miasto o bogatej historii artystycznej staje się idealnym tłem dla dzieł, które oddają esencję polskiego realizmu, łącząc je z lokalnymi akcentami kulturowymi. Ta sekwencja wystaw nie tylko celebruje dziedzictwo Chełmońskiego, ale też podkreśla ciągłość tradycji malarskiej w Polsce, inspirując nowe pokolenia do odkrywania korzeni narodowej sztuki.
Szczegóły ekspozycji Chełmoński w Krakowie
W Gmachu Głównym Muzeum Narodowego w Krakowie zgromadzono blisko 200 dzieł, w tym obrazy olejne, akwarele, rysunki i szkice, pochodzące z kolekcji prywatnych oraz muzeów krajowych i zagranicznych, co czyni tę ekspozycję jedną z najbogatszych w historii prezentacji twórczości artysty. Kuratorka Aleksandra Krypczyk-De Barra zaprojektowała układ, który zachęca do indywidualnego odbioru, bez sztywnych kategorii, pozwalając zwiedzającym na swobodną interpretację motywów przyrody, fauny i codziennych scen, które Chełmoński uchwycił z niezwykłą wrażliwością. Przykładowo, obok ikonicznego „Babiego lata” z 1875 roku, wiszącego w centralnej części, znajdują się mniej znane akwarele ukazujące dynamikę burz i spokojne pejzaże, tworzące dialog między romantycznym uniesieniem a realistycznym szczegółem.
Ekspozycja rozciąga się na obszernej przestrzeni, umożliwiając płynne przejścia między sekcjami poświęconymi wczesnej twórczości a dojrzałymi pracami, gdzie światło i cień grają pierwszoplanową rolę, podkreślając emocjonalną głębię obrazów. Dodatkowym elementem są dwa pastele, uzupełniające zbiór, które pokazują eksperymenty Chełmońskiego z kolorem i fakturą, rzadko eksponowane w takich skalach. Ta aranżacja nie tylko odtwarza chronologię życia artysty, ale też buduje narrację o jego fascynacji naturą, czyniąc ekspozycję doświadczeniem immersyjnym, gdzie każdy obraz opowiada osobną historię.
Życie Józefa Chełmońskiego od Boczek do Kuklówki
Józef Chełmoński przyszedł na świat 7 listopada 1849 roku we wsi Boczki niedaleko Łowicza, w rodzinie, gdzie ojciec pełnił rolę organisty i wójta, a matka dbała o domowe ognisko, co wcześnie zaszczepiło w nim miłość do wiejskiego krajobrazu i prostego życia. Wychowany w otoczeniu pól i lasów, już jako dziecko wykazywał talent rysunkowy, co skłoniło rodziców do wysłania go do Warszawy na naukę w Szkole Sztuk Pięknych pod okiem Wojciecha Gersona, gdzie opanował podstawy kompozycji i techniki olejnej. Po ukończeniu edukacji w 1870 roku, udał się do Monachium, by doskonalić warsztat wśród europejskich mistrzów, a tamtejsze środowisko artystyczne otworzyło przed nim drzwi do eksperymentów z realizmem, inspirując do uchwycenia dynamiki ruchu w pejzażach.
W 1875 roku osiedlił się w Paryżu, gdzie przez dwanaście lat odnosił sukcesy na salonach, sprzedając obrazy bogatym kolekcjonerom i zyskując uznanie za unikalne połączenie polskiego folkloru z francuskim impresjonizmem. Powrót do Polski w 1889 roku, motywowany tęsknotą za ojczyzną, zaprowadził go do Kuklówki Zarzecznej, gdzie kupił dworek i spędził resztę życia, malując w plenerze i obserwując zmiany pór roku. Ta decyzja, choć izolowała go od wielkomiejskiego zgiełku, pozwoliła na pełną immersję w naturze, co zaowocowało serią dzieł oddających esencję polskiego krajobrazu, aż do śmierci 6 kwietnia 1914 roku.
Twórczość Chełmońskiego – realizm spotyka romantyzm
Wczesne prace Chełmońskiego, takie jak „Odlot żurawi” z 1870 roku, ujawniają fascynację ptactwem i migracjami, gdzie dynamiczne kompozycje oddają ruch i wolność, łącząc precyzyjny rysunek z emocjonalnym napięciem wynikającym z obserwacji natury. Z czasem, w paryskim okresie, artysta rozwinął motywy scen rodzajowych, jak w „Powrocie z balu” z 1873 roku, gdzie kontrast między elegancją a wiejską rzeczywistością podkreśla społeczną obserwację, czyniąc obrazy nie tylko wizualnymi, ale i narracyjnymi. Ikoniczne „Bociany” z 1900 roku symbolizują cykl życia i powroty, z bocianami jako metaforą polskości, a ich kompozycja buduje poczucie nostalgii przez subtelne użycie światła i cienia na tle rozległych pól.
Chełmoński mistrzowsko uchwytywał pogodowe zjawiska, jak w „Burzy” z 1898 roku, gdzie groźne chmury i błyskawice tworzą dramaturgię, kontrastując z spokojem natury w „Nocy gwiaździstej” z 1888 roku. Jego technika olejna, wzbogacona o akwarele i rysunki, pozwalała na eksperymenty z fakturą, co widać w „Kuropatwach” z 1891 roku, gdzie detale piór i śniegu oddają sensualną urodę świata zwierzęcego. Ta symbioza realizmu z romantycznym uniesieniem czyni twórczość Chełmońskiego ponadczasową, inspirując do refleksji nad harmonią człowieka z otoczeniem.
Przykładowe dzieła na wystawie Chełmoński w Krakowie
Wśród highlightów ekspozycji wyróżnia się obraz „Żurawie – powitanie słońca” z 1910 roku, pożyczony z Muzeum Sztuki w Łodzi, gdzie promienie porannego światła ożywiają stado ptaków, tworząc kompozycję pełną nadziei i ruchu, która zachęca do kontemplacji cykliczności natury. Obok niego eksponowany jest „Oberek” z 1878 roku z kolekcji prywatnej, ukazujący wirujący taniec chłopów, gdzie dynamika figur i kolory strojów oddają radość ludowej tradycji, kontrastując z spokojniejszymi pejzażami. „Sielanka” z 1885 roku, wypożyczona z Bowers Museum, przedstawia idylliczną scenę pasterską, z delikatnymi tonacjami zieleni i błękitu, podkreślając harmonię między ludźmi a krajobrazem.
Nie brakuje też „Czwórki”, która choć nie jest centralnym elementem, nawiązuje do konserwacji i badań, prezentowanych w towarzyszącej wystawie, pokazując ewolucję techniki Chełmońskiego w uchwyceniu pędzącej zaprzęgi. Te prace, uzupełnione rysunkami studyjnymi, tworzą mozaikę twórczości, gdzie każdy element buduje szerszy obraz artysty jako obserwatora codzienności, czyniąc Chełmoński w Krakowie miejscem odkryć dla znawców i nowicjuszy.
Praktyczne informacje o zwiedzaniu w Muzeum Narodowym
Gmach Główny Muzeum Narodowego w Krakowie, położony przy alei 3 Maja 1, oferuje łatwy dostęp komunikacją miejską, z przystankami tramwajowymi w pobliżu, co ułatwia planowanie wizyty dla przyjezdnych z innych miast. Ekspozycja Chełmoński jest otwarta codziennie od godziny 9:00 do 18:00, z wydłużonymi godzinami do 20:00 w okresach 8-18 sierpnia, 30-31 sierpnia oraz 10-30 listopada 2025 roku, pozwalając na elastyczne dostosowanie do grafików zwiedzających.
Bilety normalne kosztują 40 złotych, ulgowe 35 złotych, a rodzinne 80 złotych, z bezpłatnym wejściem dla dzieci do siódmego roku życia. Zakup online na stronie bilety.mnk.pl obejmuje maksymalnie pięć biletów indywidualnych, a grupy od sześciu osób wymagają rezerwacji przez Centrum Informacji, z wyjątkiem wybranych terminów bez rezerwacji grupowych. Bilet na wystawę pozwala również na zwiedzenie ekspozycji stałej w Sukiennicach oraz towarzyszącej prezentacji o konserwacji „Czwórki”, wzbogacając doświadczenie o kontekst historyczny i techniczny. W przypadku spóźnień, zgłoszenie do piętnastu minut przed czasem wejścia umożliwia przedłużenie rezerwacji, zapewniając komfort i unikając kolejek.
Chełmoński w Krakowie: (c) Rysunki.pl / GR
Zdjęcia: Joseph Czarny
Zobacz też:
> Muzeum Manggha w Krakowie
> Polskie malarstwo XIX wieku
