Domy aukcyjne łączą miłośników sztuki, kolekcjonerów i inwestorów. Sprzedaż dzieł sztuki rozpoczęła się już w starożytności, ale profesjonalne instytucje aukcyjne powstały w XVII wieku. Handlują nie tylko obrazami, ale także biżuterią, antykami czy rzadkimi przedmiotami kolekcjonerskimi. Przyciągają zamożnych klientów, którzy widzą w sztuce zarówno piękno, jak i potencjał inwestycyjny. Poznaj historię, funkcjonowanie i znaczenie domów aukcyjnych, największych graczy na rynku sztuki oraz ciekawostki związane z licytacjami
Początki sprzedaży sztuki. Od starożytności do pierwszych domów aukcyjnych
Sprzedaż sztuki ma swoje korzenie w starożytności, gdy w Grecji i Rzymie organizowano publiczne licytacje dzieł, głównie rzeźb i ceramiki. W średniowieczu handel sztuką ograniczał się do mecenatu kościelnego i arystokratycznego, a dzieła zamawiano bezpośrednio u artystów. Dopiero w renesansie, wraz z rozwojem rynku kolekcjonerskiego, zaczęły pojawiać się nieformalne aukcje, często organizowane przez kupców lub gildie. W XVI wieku w Niderlandach i Włoszech licytowano obrazy i grafiki, co zapoczątkowało komercjalizację sztuki. Te wczesne transakcje odbywały się jednak bez formalnych instytucji, w karczmach lub na targach.
Prawdziwy przełom nastąpił w XVII wieku, gdy w Anglii powstały pierwsze domy aukcyjne. W 1674 roku założono Sotheby’s, początkowo zajmujące się sprzedażą książek i rękopisów. W 1766 roku dołączyło Christie’s, które szybko stało się liderem w handlu sztuką. Obie instytucje wprowadziły profesjonalne podejście do licytacji, tworząc katalogi, zatrudniając ekspertów i organizując wydarzenia w dedykowanych przestrzeniach. W XVIII wieku domy aukcyjne rozprzestrzeniły się na Europę i Amerykę, stając się centralnym miejscem handlu sztuką i antykami.
Jak funkcjonują domy aukcyjne? Mechanizmy i oferta
Domy aukcyjne działają jako pośrednicy między sprzedającymi a kupującymi, oferując platformę do sprzedaży przedmiotów o wysokiej wartości. Proces zaczyna się od zgłoszenia obiektu przez właściciela, po czym eksperci domu aukcyjnego przeprowadzają ekspertyzę, określając autentyczność, stan i wartość rynkową. Na tej podstawie powstaje katalog aukcyjny, zawierający szczegółowe opisy, zdjęcia i szacunkową cenę wywoławczą. Licytacje odbywają się w salach aukcyjnych lub online, a uczestnicy podbijają cenę, aż do wyłonienia zwycięzcy. Dom aukcyjny pobiera prowizję od obu stron transakcji, co stanowi podstawę jego dochodów.
Oferta domów aukcyjnych jest niezwykle zróżnicowana. Najczęściej sprzedawane są dzieła sztuki, w tym obrazy, rzeźby i grafiki, od mistrzów renesansu po artystów współczesnych. Popularne kategorie obejmują także biżuterię, zegarki, antyczne meble, rzadkie książki, wina, a nawet memorabilia, takie jak kostiumy filmowe czy autografy gwiazd. W ostatnich latach rośnie zainteresowanie sztuką cyfrową, w tym NFT, które zrewolucjonizowały rynek. Domy aukcyjne przyciągają klientów ekskluzywnymi wydarzeniami, wystawami przedlicytacyjnymi i kampaniami marketingowymi, budując atmosferę prestiżu i emocji.
Klienci i kolekcjonerzy. Kim są uczestnicy aukcji?
Klienci domów aukcyjnych to zazwyczaj zamożne osoby, dla których sztuka jest pasją, inwestycją lub symbolem statusu. Wśród nich znajdują się prywatni kolekcjonerzy, którzy budują własne zbiory, często specjalizując się w konkretnych epokach, artystach lub stylach. Muzea i instytucje kulturalne także uczestniczą w aukcjach, nabywając dzieła do swoich kolekcji. Coraz większą grupę stanowią inwestorzy, którzy traktują sztukę jako alternatywę dla tradycyjnych aktywów, takich jak akcje czy nieruchomości. W Azji, szczególnie w Chinach i Hongkongu, rośnie liczba młodych kolekcjonerów, napędzanych rosnącym bogactwem regionu.
Kolekcjonerstwo wymaga wiedzy, intuicji i cierpliwości. Wielu uczestników aukcji współpracuje z doradcami sztuki, którzy pomagają w wyborze dzieł i analizie rynku. Pasja kolekcjonerska często łączy się z pragnieniem zachowania dziedzictwa kulturowego, choć nie brakuje osób, dla których licytacje to sposób na zaimponowanie otoczeniu. Niezależnie od motywacji, klienci domów aukcyjnych tworzą globalną społeczność, którą łączy fascynacja pięknem i historią.
Inwestowanie w sztukę. Czy to się opłaca?
Sztuka od dawna postrzegana jest jako atrakcyjna forma inwestycji, choć wiąże się z pewnym ryzykiem. W przeciwieństwie do akcji czy obligacji, wartość dzieł sztuki nie jest ściśle powiązana z rynkami finansowymi, co czyni ją odporną na wahania gospodarcze. Rekordowe ceny osiągane na aukcjach, takie jak 450 milionów dolarów za „Salvator Mundi” Leonarda da Vinci, przyciągają uwagę inwestorów. Jednak sukces wymaga dogłębnej wiedzy o trendach rynkowych, autentyczności dzieł i ich proweniencji. Nie każde dzieło zyskuje na wartości, a rynek bywa nieprzewidywalny.
Inwestowanie w sztukę różni się od tradycyjnych form lokowania kapitału. Dzieła sztuki są aktywami nielikwidnymi, co oznacza, że ich sprzedaż może zająć czas. Ponadto koszty związane z przechowywaniem, ubezpieczeniem i konserwacją mogą być znaczące. Mimo to, dla wielu osób sztuka oferuje coś więcej niż zysk finansowy – jest źródłem przyjemności estetycznej i prestiżu. Dane pokazują, że w długim okresie niektóre segmenty rynku sztuki, takie jak sztuka współczesna, przynoszą stabilne zwroty, ale sukces zależy od trafnych decyzji i cierpliwości.
Jak wygląda aukcja. Kulisy licytacji
Aukcja dzieł sztuki to starannie wyreżyserowane wydarzenie, które łączy emocje z precyzyjną organizacją. Przed licytacją uczestnicy mogą obejrzeć obiekty na wystawie przedlicytacyjnej, często organizowanej w eleganckich galeriach. W dniu aukcji sala wypełnia się licytantami, choć wielu uczestniczy zdalnie, przez telefon lub platformy online. Aukcjoner, pełniący rolę prowadzącego, przedstawia kolejne obiekty, podając cenę wywoławczą i zachęcając do składania ofert. Atmosfera jest napięta, a podbijanie ceny często trwa zaledwie kilka minut.
Każda aukcja ma swoje zasady, określające minimalne przyrosty ceny i czas na złożenie oferty. W przypadku braku zainteresowania obiekt może zostać wycofany, co zdarza się rzadko. Po zakończeniu licytacji zwycięzca jest zobowiązany do zapłaty w określonym terminie, a dom aukcyjny przejmuje odpowiedzialność za przekazanie dzieła. Współczesne technologie, takie jak streaming wideo czy aplikacje mobilne, sprawiły, że aukcje stały się bardziej dostępne, przyciągając globalną publiczność. Emocje towarzyszące walce o cenny obiekt pozostają jednak niezmienne.
Największe domy aukcyjne. Świat i Polska
Na globalnym rynku dominują dwa domy aukcyjne: Sotheby’s i Christie’s, które od wieków rywalizują o pozycję lidera. Sotheby’s, z siedzibą w Londynie i Nowym Jorku, słynie z rekordowych sprzedaży, takich jak aukcja obrazu Basquiata za 110 milionów dolarów. Christie’s, z równie bogatą historią, specjalizuje się w sztuce współczesnej i biżuterii, organizując wydarzenia w takich miastach jak Paryż i Hongkong. Inne znaczące instytucje to Phillips, skupiający się na sztuce XX i XXI wieku, oraz Bonhams, znany z aukcji samochodów klasycznych. W Azji rośnie znaczenie lokalnych domów, takich jak China Guardian w Pekinie.
W Polsce rynek aukcyjny jest mniejszy, ale rozwija się dynamicznie. Desa Unicum, założona w 1950 roku, jest największym domem aukcyjnym w kraju, specjalizującym się w polskiej sztuce XIX i XX wieku. Organizuje licytacje dzieł takich artystów jak Wojciech Kossak czy Tamara Łempicka, osiągając rekordowe ceny. Inne polskie domy, jak Polswiss Art czy Agra-Art, również zyskują uznanie, przyciągając zarówno krajowych, jak i zagranicznych kolekcjonerów. Polski rynek sztuki, choć młodszy, staje się coraz bardziej konkurencyjny na arenie międzynarodowej.
Ciekawostki z świata aukcji. Rekordy i osobliwości
Najdroższym dziełem sztuki sprzedanym na aukcji jest „Salvator Mundi” przypisywany Leonardowi da Vinci, który w 2017 roku w Christie’s osiągnął cenę 450,3 miliona dolarów. Obraz, przedstawiający Chrystusa, wzbudził kontrowersje ze względu na wątpliwości co do autentyczności, ale i tak pobił wszystkie rekordy. Kupującym był saudyjski książę, a dzieło miało trafić do muzeum w Abu Zabi. Jego obecne miejsce przechowywania pozostaje tajemnicą. Aukcja ta pokazała, jak wielkie emocje budzą dzieła starych mistrzów.
Innym rekordem jest sprzedaż „Les Femmes d’Alger” Pabla Picassa za 179,4 miliona dolarów w 2015 roku w Christie’s. Obraz, będący częścią serii inspirowanej Delacroix, przyciągnął uwagę kolekcjonerów z całego świata. Licytacja trwała zaledwie 11 minut, a cena wywoławcza została podbita kilkukrotnie. Dzieło to potwierdziło ogromną popularność Picassa na rynku aukcyjnym. Sprzedaż ta umocniła pozycję Christie’s jako lidera w handlu sztuką nowoczesną.
W 2021 roku świat sztuki wstrząsnęła aukcja NFT „Everydays: The First 5000 Days” autorstwa Beeple’a, sprzedanego w Christie’s za 69 milionów dolarów. Cyfrowe dzieło, będące kolażem 5000 grafik, stało się symbolem rewolucji w sztuce cyfrowej. Kupujący otrzymał jedynie token blockchain, co wywołało debatę o wartości NFT. Aukcja ta pokazała, jak szybko zmienia się rynek sztuki. Była to pierwsza tak duża sprzedaż NFT w tradycyjnym domu aukcyjnym.
Najdziwniejszym artefaktem sprzedanym na aukcji był szkielet tyranozaura, nazwany „Stan”, który w 2020 roku w Christie’s osiągnął 31,8 miliona dolarów. Szczątki, odkryte w 1987 roku, były niemal kompletne, co czyniło je niezwykle cennymi dla kolekcjonerów i muzeów. Kupującym był anonimowy nabywca, a szkielet trafił do prywatnej kolekcji. Sprzedaż ta wywołała dyskusje o komercjalizacji skamieniałości. Pokazała też, jak szeroka jest oferta domów aukcyjnych.
W 2008 roku Sotheby’s zorganizowało nietypową aukcję kolekcji Damiena Hirsta, zatytułowaną „Beautiful Inside My Head Forever”. Cała kolekcja, obejmująca 223 dzieła, została sprzedana bezpośrednio przez artystę, omijając galerie. Licytacja przyniosła 200 milionów dolarów, ustanawiając rekord sprzedaży kolekcji jednego twórcy. Wydarzenie to zmieniło sposób, w jaki artyści współpracują z domami aukcyjnymi. Hirst udowodnił, że może kontrolować rynek swojej sztuki.
Jedną z najdziwniejszych aukcji była sprzedaż „niewidzialnej rzeźby” autorstwa Salvatore Garau w 2021 roku za 18 tysięcy dolarów. Dzieło, zatytułowane „Io Sono”, nie istniało fizycznie – kupujący otrzymał jedynie certyfikat i instrukcje dotyczące ekspozycji. Aukcja wywołała gorące dyskusje o granicach sztuki współczesnej. Była to pierwsza sprzedaż całkowicie niematerialnego dzieła. Pokazała, jak domy aukcyjne adaptują się do nowych trendów.
W 2018 roku obraz Banksy’ego „Girl with Balloon” został częściowo zniszczony przez wbudowaną niszczarkę zaraz po sprzedaży za 1,4 miliona dolarów w Sotheby’s. Incydent, zaaranżowany przez artystę, podwoił wartość dzieła, które później sprzedano za 25 milionów dolarów. Aukcja ta stała się sensacją, łącząc sztukę z performansem. Pokazała, jak nieprzewidywalne mogą być licytacje. Banksy wykorzystał wydarzenie do krytyki rynku sztuki.
Pierwszym domem aukcyjnym w historii było Sotheby’s, założone w 1674 roku przez Samuela Bakera w Londynie. Początkowo instytucja koncentrowała się na sprzedaży książek, ale szybko rozszerzyła ofertę na sztukę. Pierwsza duża aukcja, zorganizowana w 1744 roku, dotyczyła biblioteki sir Johna Stanleya. Sotheby’s do dziś pozostaje symbolem prestiżu w świecie aukcji. Jego historia pokazuje, jak ewoluował handel sztuką.
Największą aukcją pod względem wartości była sprzedaż kolekcji Peggy i Davida Rockefellerów w 2018 roku w Christie’s, która przyniosła 832,6 miliona dolarów. Kolekcja obejmowała dzieła Picassa, Moneta i Matisse’a, a także meble i biżuterię. Cały dochód przeznaczono na cele charytatywne, co dodało wydarzeniu rozgłosu. Aukcja trwała kilka dni i przyciągnęła globalną uwagę. Ustanowiła rekord sprzedaży prywatnej kolekcji.
W 1990 roku w Sotheby’s sprzedano obraz Vincenta van Gogha „Portret doktora Gacheta” za 82,5 miliona dolarów, co w tamtym czasie było rekordem. Dzieło, przedstawiające lekarza artysty, jest jednym z najcenniejszych obrazów postimpresjonizmu. Licytacja trwała zaledwie trzy minuty, a kupującym był japoński biznesmen. Obraz ten pozostaje ikoną rynku aukcyjnego. Jego sprzedaż pokazała, jak wielkie emocje budzi sztuka van Gogha.
Domy aukcyjne: (c) Rysunki.pl / GR
Górne zdjęcie: Foto: Daniel Pett / cc by-sa 2.0
Zobacz też:
>
>
