Szninkiel, dzieło Jeana Van Hamme’a i Grzegorza Rosińskiego, to komiks uznawany za jedno z najważniejszych osiągnięć europejskiego komiksu. Opowieść o J’onie, szninklu wybranym przez boga O’na, łączy elementy fantasy, science fiction i biblijnych przypowieści. Od premiery w 1986 roku nieustannie fascynuje czytelników swoją głębią filozoficzną i wizualną maestrią. Historia przesycona odniesieniami do mitologii, religii i literatury, wykracza poza ramy tradycyjnego komiksu. Zgłębiamy fenomen Szninkla, jego znaczenie w kulturze oraz unikalne cechy, które uczyniły go legendą
Geneza i kontekst powstania. Od Thorgala do Szninkla
Jean Van Hamme i Grzegorz Rosiński, znani z bestsellerowej serii Thorgal, postanowili stworzyć Szninkla jako jednorazowy projekt, który miał odróżniać się od ich dotychczasowych prac. Thorgal, osadzony w nordyckiej mitologii, zdobył popularność dzięki epickim przygodom i realistycznym rysunkom. Szninkiel jednak poszedł o krok dalej, oferując bardziej ambitną narrację i eksperymentalną formę. Opublikowany w latach 1986–1987 w magazynie „À Suivre” w czarno-białej wersji, komiks zyskał rozgłos dzięki nietypowej strukturze i głębokim tematom. W 1988 roku ukazała się wersja albumowa, a w 2001 roku edycja kolorowa, wzbogacona o prace polskiej kolorystki Grażyny Foltyn-Kasprzak, znanej jako Graza.
Twórcy inspirowali się dziełami J.R.R. Tolkiena, Biblią oraz filmem „2001: Odyseja kosmiczna” Stanleya Kubricka. Van Hamme, mistrz scenariuszy, stworzył historię, która dekonstruuje mit bohatera i mesjasza, a Rosiński nadał jej wizualną intensywność. Komiks, choć powstał w ramach franko-belgijskiej tradycji, wyróżniał się uniwersalnym przesłaniem i odważnym podejściem do tematów religijnych i egzystencjalnych. Publikacja w Polsce, w trudnych realiach PRL-u, napotkała problemy z jakością druku, ale mimo to Szninkiel szybko zdobył status kultowego.
Fabuła i świat przedstawiony. Walka o pokój na Daar
Akcja Szninkiela rozgrywa się na planecie Daar, orbitującej wokół podwójnego słońca, gdzie toczy się nieustanna wojna trzech nieśmiertelnych władców: Jargota Pachnącego, Zembrii Cyklopki i Barr-Finda Czarnej Ręki. W tym świecie chaosu żyją szninkle, niskorosła rasa przypominająca hobbitów, zniewolona przez potężnych tyranów. Głównym bohaterem jest J’on, szninkiel, który po cudem przeżytej bitwie odzyskuje wolność. Niespodziewanie ukazuje mu się czarny monolit, symbol boga O’na, który powierza mu misję przywrócenia pokoju na Daar. J’on, wbrew własnej woli, staje się wybrańcem, a jego droga prowadzi przez zdrady, walki i moralne dylematy.
Świat Daaru jest bogaty w fantastyczne stworzenia, od amazonek Zembrii po koldy, karłowate plemię produkujące broń. Fabuła, choć osadzona w realiach fantasy, zawiera elementy science fiction, takie jak monolit O’na, który przywołuje skojarzenia z Kubrickowską „Odyseją”. Historia J’ona jest pełna tragizmu – jego misja wymaga poświęcenia, a finał, w którym O’n sprowadza apokaliptyczny deszcz ognia, stawia pytania o sens boskiej interwencji. Narracja Van Hamme’a łączy epicką skalę z intymnymi portretami postaci, tworząc opowieść, która porusza i skłania do refleksji.
Szninkiel – symbolika i odniesienia kulturowe
Szninkiel jest nasycony symboliką i odniesieniami do kultury europejskiej. J’on, jako wybraniec, przypomina postaci biblijne, takie jak Jezus czy Mojżesz, ale jego los jest bliższy dekonstrukcji mesjańskiego archetypu. Van Hamme, opisując swoją ideę „marketingu teologicznego”, sugeruje, że bóg O’n manipuluje światami, karząc je za nieposłuszeństwo i wysyłając zbawicieli, by odnowić wiarę przez strach. Taki koncept, choć potencjalnie antyreligijny, jest jedną z wielu interpretacji, co podkreśla Ksenia Chamerska w przedmowie do wydania z 2001 roku. Postać J’ona, przykutego do monolitu i ginącego od strzał, budzi skojarzenia z ukrzyżowaniem, ale jego ofiara nie przynosi trwałego zbawienia.
Odniesienia do Tolkiena są widoczne w konstrukcji świata i ras, takich jak szninkle czy koldy, które przypominają hobbitów i krasnoludy. Monolit O’na, symbol boskiej mocy, nawiązuje do „2001: Odyseji kosmicznej”, a finałowa scena, w której małpopodobna rasa czci monolit, sugeruje, że Daar może być prehistoryczną Ziemią. Te wielowarstwowe aluzje sprawiają, że Szninkiel jest dziełem otwartym na interpretacje, zachęcającym do poszukiwania głębszych znaczeń. Krytycy chwalili komiks za obserwacje na temat ludzkiej natury i walki dobra ze złem, choć niektórzy krytykowali zakończenie za naiwność i nadmiar odniesień.
Sztuka Rosińskiego. Wizualna maestria
Grzegorz Rosiński, jeden z najwybitniejszych europejskich rysowników, stworzył w Szninklu dzieło wizualnie przełomowe. Początkowo czarno-biała wersja komiksu zachwycała detalami i technikami graficznymi, które podkreślały surowość świata Daaru. Wersja kolorowa, z paletą Grazy, dodała opowieści emocjonalnej głębi, uwypuklając kontrasty między brutalnością wojny a pięknem intymnych scen. Rysunki Rosińskiego są pełne ekspresji – od epickich bitew po subtelne portrety postaci, takich jak G’wel, ukochana J’ona, czy Volga, wieszczka o zmysłowym charakterze.
Szczególną uwagę zwracają sceny erotyczne, które, choć odważne, są integralną częścią narracji, ukazując miłość i zmysłowość w świecie pełnym przemocy. Rosiński mistrzowsko oddaje detale fantastycznych stworzeń, takich jak jednorożce amazonek czy faerie z Mag Mel. Jego prace, jak studium postaci amazonek i koboldów, publikowane w wydaniach albumowych, świadczą o precyzji i twórczej pasji. Komiks zyskał uznanie za wizualną spójność, która wzmacnia filozoficzne pytania Van Hamme’a, czyniąc Szninkla dziełem kompletnym.
Znaczenie i recepcja. Kultowy status
Szninkiel jest uznawany za jedną z pierwszych powieści w historii komiksu franko-belgijskiego, wyznaczając nowe standardy dla medium. Jego wpływ na europejską scenę komiksową jest niepodważalny – dzieło to pokazało, że komiks może być poważnym nośnikiem filozoficznych i teologicznych rozważań. W Polsce komiks zdobył szczególny status, częściowo dzięki rodzimemu pochodzeniu Rosińskiego. Recenzenci, jak Cédric Pietralunga z „Le Monde”, nazywali go arcydziełem, porównując do „Nowego Testamentu w sosie Tolkiena”. Czytelnicy na platformach takich jak Goodreads chwalą Szninkla za głębię, choć niektórzy zwracają uwagę na jego dorosły charakter, nieodpowiedni dla młodszych odbiorców.
Komiks przetłumaczono na wiele języków, w tym angielski (jako The Great Power of Chninkel), niemiecki, hiszpański i fiński, co świadczy o jego uniwersalnym przesłaniu. W Polsce limitowane edycje, takie jak ta z 750. numerowanymi egzemplarzami i autografem Rosińskiego, stały się kolekcjonerskim rarytasem. Szninkiel pozostaje dziełem, które nie tylko bawi, ale także prowokuje do myślenia, cementując pozycję Van Hamme’a i Rosińskiego jako mistrzów komiksu.
Szninkiel: (c) Rysunki.pl / GR
Na ilustracji: fragment okładki, autorstwa G.Rosińskiego
Zobacz też:
> Kapitan Żbik
> Komiksy Tadeusza Baranowskiego
